αποδημητικοί οργανισμοί

Οργανισμοί που μετακινούνται εποχιακά από μία περιοχή σε κάποια άλλη, είτε για να αποφύγουν τις δυσάρεστες περιβαλλοντικές συνθήκες που αντιμετωπίζουν είτε για να μεταφερθούν σε περιοχές με καλύτερες διατροφικές συνθήκες και πιο κατάλληλες για τα μικρά τους. Είναι προφανές ότι οι χερσαίοι οργανισμοί αυτής της κατηγορίας έχουν συνηθίσει να ζουν σε χώρους με σαφή εποχιακή διαφοροποίηση που χαρακτηρίζεται από ευρύτατες μεταβολές των φυσικών περιβαλλοντικών παραγόντων (θερμοκρασία, υγρασία, μήκος ημέρας κλπ.), δηλαδή σε εύκρατες και ψυχρές περιοχές. Στα βόρεια δάση των κωνοφόρων, για παράδειγμα, ο χειμώνας είναι μία πολύ δύσκολη περίοδος και οι ομοιόθερμοι οργανισμοί που ζουν σε αυτά (θηλαστικά και πτηνά) έχουν μόνο δύο λύσεις: είτε να πέσουν σε χειμερία νάρκη είτε να μετακινηθούν σε περιοχές με ηπιότερες συνθήκες. Αυτό ακριβώς κάνουν πολλά είδη πτηνών που γεννούν τα μικρά τους την άνοιξη, ώστε μέχρι το τέλος του καλοκαιριού να είναι σε θέση να πετάξουν νότια μαζί με το σμήνος. Ανάλογες μετακινήσεις σε μεγάλες αποστάσεις κάνουν και τα καριμπού, τα μεγαλόσωμα ελαφοειδή του βορρά. Τις πιο εντυπωσιακές μετακινήσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον κάνουν οι μεγάλες φάλαινες, που λέγονται φαλαινόπτεροι. Το καλοκαίρι το περνούν στα πολικά νερά, γιατί εκεί αφθονούν τα μαλακόστρακα που αποτελούν την τροφή τους, δεν μπορούν όμως να γεννήσουν τα πιο ευαίσθητα μικρά τους σε αυτό το πολύ ψυχρό περιβάλλον. Έτσι αναγκάζονται να μετακινηθούν στις τροπικές θάλασσες στις οποίες η τροφή είναι λιγότερη, αλλά το περιβάλλον είναι πιο ευνοϊκό για τα νεογέννητα. Τα μικρά μεγαλώνουν με κυριολεκτικά απίστευτους ρυθμούς και ύστερα από λίγους μήνες έχουν αποκτήσει το προστατευτικό στρώμα λίπους που θα τους επιτρέψει να επιστρέψουν στον βορρά μαζί με τους γονείς τους. Πουλιά. Μεταναστεύουν, είτε μόνα τους είτε μαζί με άλλα, σχηματίζοντας σμήνη. Οι περίοδοι αποδημίας τους είναι το φθινόπωρο και η άνοιξη. Την άνοιξη συνήθως κινούνται προς βορειότερα γεωγραφικά πλάτη, ενώ το φθινόπωρο επιστρέφουν στους τόπους απ’ όπου ξεκίνησαν. Ορισμένα πάλι κινούνται από τη δύση προς την ανατολή και αντίστροφα. Τις περισσότερες φορές μετακινούνται στη διάρκεια της νύχτας χωρίς να κάνουν κανέναν ενδιάμεσο σταθμό, εκτός αν αντιμετωπίσουν έκτακτες καταστάσεις (ανώμαλες καιρικές συνθήκες, εμφάνιση εχθρικής παρουσίας κλπ.). Τα κυριότερα δρομολόγια που εκτελούν τα αποδημητικά πουλιά είναι: από την Ευρώπη προς την Αφρική, από τη Σιβηρία και την κεντρική Ασία προς τη χερσόνησο της Ινδοκίνας, και την Ινδοκίνα, από τη Βόρεια Αμερική στην Κεντρική Αμερική και τα νησιά της Καραϊβικής και από την Αυστραλία στη Νέα Ζηλανδία. Τα κυριότερα είδη πουλιών που αποδημούν είναι το γεράκι που έρχεται στην Ελλάδα από την Αφρική και το ορτύκι,επίσης από την Αφρική· τα αγριοπερίστερα που ταξιδεύουν από τη Βόρεια Αμερική στην Ευρώπη· η αγριόχηνα και η αγριόπαπια που περνούν από τη Θράκη, τη Μακεδονία και την Ήπειρο· οι πελαργοί που έρχονται από την Αίγυπτο και τη Λιβύη· η μπεκάτσα,που αποτελεί εξαιρετικό χειμερινό θήραμα για τους κυνηγούς. Επίσης, τα περισσότερα από τα ωδικά πτηνά (σπίνος, αηδόνι, καρδερίνα, φλώρος, σουσουράδα κλπ.) έρχονται την άνοιξη από τις θερμές χώρες και επιστρέφουν το φθινόπωρο. Ψάρια. Υπάρχουν διάφορα είδη που αποδημούν αλλάζοντας εντελώς βιοτικές συνθήκες (από αλμυρά σε γλυκά νερά και αντίστροφα, από ψυχρές σε θερμές θάλασσες κλπ.). Αυτό είναι και το αξιοπερίεργο, που συνεχίζει να αποτελεί πρόβλημα για τους φυσιοδίφες και τους ιχθυολόγους. Τα κυριότερα αποδημητικά είδη είναι τα χέλια, τα σκουμπριά, οι σολομοί, οι τόνοι, οι παλαμίδες κ.ά. Το καριμπού (πολικός τάρανδος) της αρκτικής Αμερικής συγκαταλέγεται στα αποδημητικά θηλαστικά. Τα χελιδόνια είναι συνδεδεμένα με την άφιξη του φθινοπώρου, μια και την εποχή αυτή πραγματοποιούν ομαδικές μετακινήσεις, όπως και τα υπόλοιπα πτηνά.